چهل حديث گهربار، از اميرمؤمنان على عليه السّلام
41 قالَ الاْ مامُ علىٍّّ بن أبي طالِب ، أميرُ الْمُؤْمِنينَ صَلَواتُ اللّهِ وَسَلامُهُ عَلَيْهِ:
إغْتَنِمُوا الدُّعاءَ عِنْدَ خَمْسَةِ مَواطِنَ: عِنْدَ قِرائَةِ الْقُرْآنِ، وَ عِنْدَ الاْذانِ ، وَ عِنْدَ نُزُولِ الْغَيْثِ، وَ عِنْدَ الْتِقاءِ الصَفَّيْنِ لِلشَّهادَةِ، وَ عِنْدَ دَعْوَةِ الْمَظْلُومِ، فَاِنَّهُ لَيْسَ لَها حِجابٌ دوُنَ الْعَرْشِ.⁽⁶⁵⁾
فرمود: پنج موقع را براى دعا و حاجت خواستن غنيمت شماريد:
موقع تلاوت قرآن ، موقع اذان ، موقع بارش باران ، موقع جنگ و جهاد فى سبيل اللّه موقع ناراحتى و آه كشيدن مظلوم .
در چنين موقعيتها مانعى براى استجابت دعا نيست .
42 قالَ عليه السلام : اَلْعِلْمُ وِراثَةٌ كَريمَةٌ، وَ الاْ دَبُ حُلَلٌ حِسانٌ، وَ الْفِكْرَةُ مِرآةٌ صافِيَةٌ، وَ الاْ عْتِذارُ مُنْذِرٌ ناصِحٌ، وَ كَفى بِكَ اءَدَباً تَرْكُكَ ما كَرِهْتَهُ مِنْ غَيْرِكَ.⁽⁶⁶⁾
فرمود: علم ارثيه اى با ارزش ، و ادب زيورى نيكو، و انديشه آئينه اى صاف ، و پوزش خواستن ، هشدار دهنده اى دلسوز خواهد بود.
و براى با اءدب بودنت همين بس كه آنچه براى خود دوست ندارى ، در حقّ ديگران روا نداشته باش .
43 قالَ عليه السلام : اَلْحَقُّ جَديدٌ وَ إنْ طالَتِ الاْ يّامُ، وَ الْباطِلُ مَخْذُولٌ وَ إنْ نَصَرَهُ اءقْواماً.⁽⁶⁷⁾
فرمود: حقّ و حقيقت در تمام حالات جديد و تازه است گرچه مدّتى بر آن گذشته باشد.
و باطل هميشه پست و بى اءساس است گرچه افراد بسيارى از آن حمايت كنند.
44 قالَ عليه السلام : اَلدُّنْيا تُطْلَبُ لِثَلاثَةِ اءشْياء: اَلْغِنى ، وَ الْعِزِّ، وَ الرّاحَةِ، فَمَنْ زَهِدَ فيها عَزَّ، وَ مَنْ قَنَعَ إسْتَغْنى ، وَ مَنْ قَلَّ سَعْيُهُ إسْتَراحَ.⁽⁶⁸⁾
فرمود: دنيا و اموال آن براى سه هدف دنبال مى شود: بى نيازى ، عزّت و شوكت ، آسايش و آسوده بودن .
هر كه زاهد باشد، عزيز و با شخصيّت است ، هر كه قانع باشد بى نياز و غنى گردد، هر كه كمتر خود را در تلاش و زحمت قرار دهد هميشه آسوده و در آسايش است .
45 قالَ عليه السلام : لَوْ لاَ الدّينُ وَ التُّقى ، لَكُنْتُ اءدْهَى الْعَرَبِ.⁽⁶⁹⁾
فرمود: چنانچه ديندار و با تقوا نمى بود، هر آينه سياستمدار ترين افراد بودم ولى دين و تقوا مانع سياست بازى مى شود .
46 قالَ عليه السلام : اَلْمُلُوكُ حُكّامٌ عَلَى النّاسِ، وَ الْعِلْمُ حاكِمٌ عَلَيْهِمْ، وَ حَسْبُكَ مِنَ الْعِلْمِ اءنْ تَخْشَى اللّهَ، وَ حَسْبُكَ مِنَ الْجَهْلِ اءنْ تَعْجِبَ بِعِلْمِكَ.⁽⁷⁰⁾
فرمود: ملوك بر مردم حاكم هستند و علم بر تمامى ايشان حاكم خواهد بود، تو را در علم كافى است كه از خداوند ترسناك باشى .
به دانش وعلم خود باليدن ، بهترين نشانه نادانى است .
47 قالَ عليه السلام : ما مِنْ يَوْمٍ يَمُرُّ عَلَى ابْنِ آدَمٍ إلاّ قالَ لَهُ ذلِكَ الْيَوْمُ: يَابْنَ آدَم اءنَا يَوُمٌ جَديدُ وَ اءناَ عَلَيْكَ شَهيدٌ.
فَقُلْ فيَّ خَيْراً، وَ اعْمَلْ فيَّ خَيْرَا، اءشْهَدُ لَكَ بِهِ فِى الْقِيامَةِ، فَإنَّكَ لَنْ تَرانى بَعْدَهُ اءبَداً.⁽⁷¹⁾
فرمود: هر روزى كه بر انسان وارد شود، گويد: من روز جديدى هستم ، من بر اعمال و گفتار تو شاهد مى باشم .
سعى كن سخن خوب و مفيد بگوئى ، كار خوب و نيك انجام دهى .
من در روز قيامت شاهد اعمال و گفتار تو خواهم بود.
و بدان امروز كه پايان يابد ديگر مرا نخواهى ديد و قابل جبران نيست .
48 قالَ عليه السلام : فِى الْمَرَضِ يُصيبُ الصَبيَّ، كَفّارَةٌ لِوالِدَيْهِ.⁽⁷²⁾
فرمود: چنانچه كودك مريض شود، كفّاره گناهان پدر و مادرش مى باشد.
49 قالَ عليه السلام : إنَّ الزَّبيبَ لِشِدَّةِ الْقَلْبِ، وَ يُذْهِبُ بِالْمَرَضِ، وَ يُطْفِى ءُ الْحَرارَةَ، وَ يُطيبُ النَّفْسَ.⁽⁷³⁾
فرمود: خوردن مويز كشمش سياه قلب را تقويت ، مرضها را برطرف ، و حرارت بدن را خاموش ، و روان را پاك مى گرداند.
50 قالَ عليه السلام : أ طْعِمُوا صِبْيانَكُمُ الرُّمانَ، فَإنَّهُ اَسْرَعُ لاِ لْسِنَتِهِمْ.⁽⁷⁴⁾
فرمود: به كودكان خود اءنار بخورانيد تا زبانشان بهتر و زودتر باز شود.
51 قالَ عليه السلام : اءطْرِقُوا اءهاليكُمْ فى كُلِّ لَيْلَةِ جُمْعَةٍ بِشَيْءٍ مِنَ الْفاكِهَةِ، كَيْ يَفْرَحُوا بِالْجُمْعَةِ.⁽⁷⁵⁾
فرمود: در هر شب جمعه همراه با مقدارى ميوه يا شيرينى ،... بر اهل منزل و خانواده خود وارد شويد تا موجب شادمانى آنها در جمعه گردد.
52 قالَ عليه السلام : كُلُوا ما يَسْقُطُ مِنَ الْخوانِ فَإنَّهُ شِفاءٌ مِنْ كُلِّ داءٍ بِإ ذْنِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ، لِمَنْ اَرادَ اءنْ يَسْتَشْفِيَ بِهِ.⁽⁷⁶⁾
فرمود: آنچه اطراف ظرف غذا و سفره مى ريزد جمع كنيد و بخوريد، كه همانا هر كس آنها را به قصد شفا ميل نمايد، شفاى تمام دردهاى او خواهد شد.
53 قالَ عليه السلام :لا ينبعى للعبد ان يثق بخصلتين : العافية و الغناء، بَيْنا تَراهُ مُعافاً اِذْ سَقُمَ، وَ بَيْنا تَراهُ غنيّاً إذِا افْتَقَرَ.⁽⁷⁷⁾
سزاوار نيست كه بنده خدا در دوران زندگى به دو خصوصيّت اعتماد كند و دلبسته باشد: يكى عافيت و تندرستى و ديگرى ثروت و بى نيازى است .
گر چه بسا در حال صحّت و سلامتى مى باشد ولى ناگهان انواع مريضى ها بر او عارض مى گردد و يا آنكه در مو قعيّت و امكانات خوبى است ، ناگهان فقير و بيچاره مى شود، پس بدانيم كه دنيا و تمام امكانات آن بى ارزش و بى وفا خواهد بود و تنها عمل صالح مفيد و سودبخش مى باشد .
54 قالَ عليه السلام : لِلْمُرائى ثَلاثُ عَلاماتٍ: يَكْسِلُ إذا كانَ وَحْدَهُ، وَ يَنْشطُ إذا كانَ فِى النّاسِ، وَ يَزيدُ فِى الْعَمَلِ إذا اءثْنى عَلَيْهِ، وَ يَنْقُصُ إذا ذُمَّ.⁽⁷⁸⁾
فرمود: براى رياكار سه نشانه است : در تنهائى كسل و بى حال ، در بين مردم سرحال و بانشاط مى باشد.
هنگامى كه او را تمجيد و تعريف كنند خوب و زياد كار مى كند و اگر انتقاد شود سُستى و كم كارى مى كند.
55 قالَ عليه السلام : اَوْحَى اللّهُ تَبارَكَ وَ تَعالى إلى نَبيٍّ مِنَ الاْ نْبياءِ: قُلْ لِقَوْمِكَ لا يَلْبِسُوا لِباسَ أعْدائى ، وَ لا يَطْعَمُوا مَطاعِمَ أعْدائى ، وَ لا يَتَشَكَّلُوا بِمَشاكِلِ اءعْدائى ، فَيَكُونُوا أعْدائى .⁽⁷⁹⁾
فرمود: خداوند تبارك و تعالى بر يكى از پيامبرانش وحى فرستاد : به امّت خود بگو:
لباس دشمنان مرا نپوشند و غذاى دشمنان مرا، ميل نكنند و هم شكل دشمنان من نگردند، و گرنه ايشان هم دشمن من خواهند بود.
56 قالَ عليه السلام : اَلْعُقُولُ أئِمَّةُ الا فْكارِ، وَ الاْ فْكارُ أئِمَّةُ الْقُلُوبِ، وَ الْقُلُوبُ أئِمَّةُ الْحَواسِّ، وَ الْحَواسُّ أئِمَّةُ الاْ عْضاءِ.⁽⁸⁰⁾
فرمود: عقل هر انسانى پيشواى فكر و انديشه اوست ، و فكر پيشواى قلب و درون او خواهد بود، و قلب پيشواى حواس پنجگانه مى باشد، و حواس ‍ پيشواى تمامى اعضاء و جوارح است .
57 قالَ عليه السلام : تَفَضَّلْ عَلى مَنْ شِئْتَ فَاءنْتَ اءميرُهُ، وَ اسْتَعِنْ عَمَّنْ شِئْتَ فَاءنْتَ نَظيرُهُ، وَ افْتَقِرْ إلى مَنْ شِئْتَ فَاءنْتَ أسيرُهُ.⁽⁸¹⁾
فرمود: بر هر كه خواهى نيكى واحسان نما، تا رئيس و سرور او گردى . و از هر كه خواهى بى نيازى جوى تا همانند او باشى .
و خود را نيازمند هر كه خواهى بدان و از او تقاضاى كمك نما تا اسير او گردى .
58 قالَ عليه السلام : اءعَزُّ الْعِزِّ الْعِلْمُ، لاِ نَّ بِهِ مَعْرِفَةُ الْمَعادِ وَ الْمَعاشِ، وَ أ ذَلُّ الذُّلِّ الْجَهْلُ، لاِ نَّ صاحِبَهُ اءصَمُّ، اءبْكَمٌ، اءعْمى ، حِيْرانٌ.⁽⁸²⁾
فرمود: عزيز ترين عزّتها علم و كمال است ، چونكه معاد و معاش انسان به وسيله آن شناخته و تاءمين مى شود.
و پست ترين ذلّتها جهل و نادانى است ، زيرا كه صاحبش هميشه در كرى و لالى و كورى مى باشد و در تمام امور سرگردان خواهد بود.
59 قالَ عليه السلام : جُلُوسُ ساعَةٍ عِنْدَ الْعُلَماءِ اءحَبُّ إلَى اللّهِ مِنْ عِبادَةِ اءلْفِ سَنَةٍ، وَ النَّظَرُ إلَى الْعالِمِ أحَبُّ إلَى اللّهِ مِنْ إ عْتِكافِ سَنَةٍ فى بَيْتِ اللّهِ، وَ زيارَةُ الْعُلَماءِ أحَبُّ إلَى اللّهِ تَعالى مِنْ سَبْعينَ طَوافاً حَوْلَ الْبَيْتِ، وَ اءفْضَلُ مِنْ سَبْعينَ حَجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ مَبْرُورَةٍ مَقْبُولَةٍ، وَ رَفَعَ اللّهُ تَعالى لَهُ سَبْعينَ دَرَجَةً، وَ أنْزَلَ اللّهُ عَلَيْهِ الرَّحْمَةَ، وَ شَهِدَتْ لَهُ الْمَلائِكَةُ: اءنَّ الْجَنَّةَ وَ جَبَتْ لَهُ.⁽⁸³⁾
فرمود: يك ساعت در محضر علماء نشستن كه انسان را به مبدء و معاد آشنا سازند از هزار سال عبادت نزد خداوند محبوتر خواهد بود.
توجّه و نگاه به عالِم از إ عتكاف يك سال عبادت مستحبّى در خانه خدا بهتر است .
زيارت و ديدار علماء، نزد خداوند از هفتاد مرتبه طواف اطراف كعبه محبوتر خواهد بود، و نيز افضل از هفتاد حجّ و عمره قبول شده مى باشد.
همچنين خداوند او را هفتاد مرحله ترفيع درجه مى دهد و رحمت و بركت خود را بر او نازل مى گرداند، و ملائكه شهادت مى دهند بر اينكه او اهل بهشت است .
60 قالَ عليه السلام : يَابْنَ آدَم ، لاتَحْمِلْ هَمَّ يَوْمِكَ الَّذى لَمْ يَاءتِكَ عَلى يَوْمِكَ الَّذى أ نْتَ فيهِ، فَإنْ يَكُونُ بَقِيَ مِنْ اءجَلِكَ، فَإنَّ اللّهَ فيهِ يَرْزُقُكَ.⁽⁸⁴⁾
فرمود: اى فرزند آدم ، غُصّه رزق و آذوقه آن روزى كه در پيش دارى و هنوز نيامده است نخور، زيرا چنانچه زنده بمانى و عمرت باقى باشد خداوند متعال روزى آن روز را هم مى رساند.
61 قالَ عليه السلام : قَدْرُ الرَّجُلِ عَلى قَدْرِ هِمَّتِهِ، وَ شُجاعَتُهُ عَلى قَدْرِ نَفَقَتِهِ، وَ صِداقَتُهُ عَلى قَدْرِ مُرُوَّتِهِ، وَ عِفَّتُهُ عَلى قَدْرِ غِيْرَتِهِ.⁽⁸⁵⁾
فرمود: ارزش هر انسانى به قدرهمّت اوست ، و شجاعت و توان هر شخصى به مقدار گذشت و إ حسان اوست ، و درستكارى و صداقت او به قدر جوانمردى اوست ، و پاكدامنى و عفّت هر فرد به اندازه غيرت او خواهد بود.
62 قالَ عليه السلام : مَنْ شَرِبَ مِنْ سُؤْرِ اءخيهِ تَبَرُّكا بِهِ، خَلَقَ اللّهُ بَيْنَهُما مَلِكاً يَسْتَغْفِرُ لَهُما حَتّى تَقُومَ السّاعَةُ.⁽⁸⁶⁾
فرمود: كسى كه دهن خورده برادر مؤمنش را به عنوان تبرّك ميل نمايد، خداوند متعال ملكى را ماءمور مى گرداند تا براى آن دو نفر طلب آمرزش و مغفرت نمايد.
63 قالَ عليه السلام : لاتُؤْوُا التُّرابَ خَلْفَ الْبابِ، فَإنَّهُ مَاءوَى الشَّيْطانِ.⁽⁸⁷⁾
فرمود: خاكرو به ها را پشت درها، و گوشه و كنار ساختمان جمع و رها نكنيد، چونكه محلّ تجمّع و زادگاه شياطين انواع ميكروبها و آفات خواهد شد.
64 قالَ عليه السلام : عَجِبْتُ لاِ بْنِ آدَمٍ، أ وَّلُهُ نُطْفَةٌ، وَ آخِرُهُ جيفَةٌ، وَ هُوَ قائِمٌ بَيْنَهُما وِعاءٌ لِلْغائِطِ، ثُمُّ يَتَكَبَّرُ.⁽⁸⁸⁾
فرمود: تعجبّ دارم از كسى كه اوّلش قطره اى آب ترش شده و عاقبتش ‍ لاشه اى گنديده خواهد بود و خود را ظرف فضولات قرار داده است ، با اينحال تكبّر و بزرگ منشى هم مى نمايد.
65 قالَ عليه السلام : إ يّاكُمْ وَ الدِّيْن ، فَإنَّهُ هَمُّ بِاللَّيْلِ وَ ذُلُّ بِالنَّهارِ.⁽⁸⁹⁾
فرمود: از گرفتن نسيه و قرض خود را برهانيد، چونكه سبب غم و اندوه شبانه و ذلّت و خوارى در روز خواهد گشت .
66 قالَ عليه السلام : إنَّ الْعالِمَ الْكاتِمَ عِلْمَهُ يُبْعَثُ اءنْتَنُ اءهْلِ الْقِيامَةِ، تَلْعَنُهُ كُلُّ دابَّةٍ مِنْ دَوابِّ الاْ رْضِ الصِّغارِ.⁽⁹⁰⁾
فرمود: آن عالم و دانشمندى كه علم خود را در بيان حقايق براى ديگران كتمان كند، روز قيامت با بدترين بوها محشور مى شود و مورد نفرت و نفرين تمام موجودات قرار مى گيرد.
67 قالَ عليه السلام : يا كُمَيْلُ، قُلِ الْحَقَّ عَلى كُلِّ حالٍ، وَوادِدِ الْمُتَّقينَ، وَاهْجُرِ الفاسِقينَ، وَجانِبِ المُنافِقينَ، وَلاتُصاحِبِ الخائِنينَ.⁽⁹¹⁾
فرمود: در هر حالتى حقّ را بگو و مدافع آن باش ، دوستى و معاشرت با پرهيز گاران را ادامه ده ، و از فاسقين و معصيت كاران كناره گيرى كن ، و از منافقان دورى و فرار كن ، و با خيانتكاران همراهى و همنشينى منما.
68 قالَ عليه السلام : فى وَصيَّتِهِ لِلْحَسَنِ عليه السلام : سَلْ عَنِ الرَّفي قِ قَبْلَ الطَّريقِ، وَعَنِ الْجارِ قَبْلَ الدّارِ.⁽⁹²⁾
ضمن سفارشى به فرزندش امام حسن عليه السلام فرمود:
پيش از آنكه به خواهى مسافرت بروى ، رفيق مناسب راه را جوياباش ، و پيش از آنكه منزلى را تهيّه كنى همسايگان را بررسى كن كه چگونه هستند.
69 قالَ عليه السلام : اِعْجابُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ دَلَيلٌ عَلى ضَعْفِ عَقْلِهِ.⁽⁹³⁾
فرمود: باليدن و فخر كردن انسان به خودش ، دليل و نشانه كم عقلى او مى باشد.
70 قالَ عليه السلام : اءيُّهَا النّاسُ، إِيّاكُمْ وُحُبُّ الدُّنْيا، فَإِنَّها رَاءْسُ كُلِّ خَطيئَةٍ، وَبابُ كُلِّ بَليَّةٍ، وَداعى كُلِّ رَزِيَّةٍ.⁽⁹⁴⁾
فرمود: اى گروه مردم ، نسبت به محبّت و علاقه به دنيا مواظب باشيد، چون كه علاقه و محبّت به دنيا اساس هر خطا و انحرافى است ، و دروازه هر بلا و گرفتارى است ، و آورنده و نزديك كننده هر فتنه و آشوبى است ، و كشاننده هر مصيبت و مشكلى است .
71 قالَ عليه السلام : السُّكْرُ اءرْبَعُ السُّكْراتِ: سُكْرُ الشَّرابِ، وَسُكْرُ الْمالِ، وَسُكْرُ النَّوْمِ، وَسُكْرُ الْمُلْكِ.⁽⁹⁵⁾
فرمود: مستى در چهار چيز است : مستى از شراب ( و خمر)، مستى مال و ثروت ، مستى خواب ، مستى رياست و مقام .
72 قالَ عليه السلام : اءللِّسانُ سَبْعٌ إِنْ خُلِّيَ عَنْهُ عَقَرَ.⁽⁹⁶⁾
فرمود: زبان همچون درّنده اى است كه اگر آزاد باشد زخم و جراحت (سختى به جسم و ايمان ) خواهد زد.
73 قالَ عليه السلام : يَوْمُ الْمَظْلُومِ عَلَى الظّالِمِ اءشَدُّ مِنْ يَوْمِ الظّالِمِ عَلَى الْمَظْلُومِ.⁽⁹⁷⁾
فرمود: روز داد خواهى مظلوم بر عليه ظالم سخت تر است از روزى كه ظالم ستم بر مظلوم مى كند.
74 قالَ عليه السلام : فِى الْقُرْآنِ نَبَاءُ ما قَبْلِكُمْ، وَخَبَرُ ما بَعْدِكُمْ، وَحُكْمُ ما بَيْنِكُمْ.⁽⁹⁸⁾
فرمود: قرآن احوال گذشتگان ، و أ خبار آينده را در بردارد، و شرح وظايف شما را بيان كرده است .
75 قالَ عليه السلام : نَزَلَ الْقُرْآنُ اءثْلاثا، ثُلْثٌ فينا وَفى عَدُوِّنا، وَثُلْثٌ سُنَنٌ وَ اءمْثالٌ، وَثُلْثٌ فَرائِض ‍ وَاءحْكامٌ.⁽⁹⁹⁾
فرمود: نزول قرآن بر سه قسمت است : يك قسمت آن درباره اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام و دشمنان و مخالفان ايشان ، و قسمتى ديگر آن اخلاقيّات و ضرب المثلها، و قسمت سوّم در بيان واجبات و احكام إ لهى مى باشد.
76 قالَ عليه السلام : اءلْمُؤْمِنُ نَفْسُهُ مِنْهُ فى تَعَبٍ، وَالنّاسُ مِنْهُ فى راحَةٍ.⁽¹⁰⁰⁾
فرمود: مؤمن آن كسى است كه خود را به جهت رفاه مردم در زحمت بيندازد و ديگران از او در أ منيت و آسايش باشند.
77 قالَ عليه السلام : كَتَبَ اللّهُ الْجِهادَ عَلَى الرِّجالِ وَالنِّساءِ، فَجِهادُ الرَّجُلِ بَذْلُ مالِهِ وَنَفْسِهِ حَتّى يُقْتَلَ فى سَبيلِ اللّه ، وَجِهادُ الْمَرْئَةِ اءنْ تَصْبِرَ عَلى ماتَرى مِنْ اءذى زَوْجِها وَغِيْرَتِهِ.⁽¹⁰¹⁾
فرمود: خداوند جهاد را بر مردان و زنان لازم دانسته است .
پس جهاد مرد آن است كه از مال و جانش بگذرد تا جائى كه در راه خدا كشته و شهيد شود.
و جهاد زن آن است كه در مقابل زحمات و صدمات شوهر و بر غيرت و جوانمردى او صبر نمايد.
78 قالَ عليه السلام : فى تَقَلُّبِ الاْ حْوالِ عُلِمَ جَواهِرُ الرِّجالِ.⁽¹⁰²⁾
فرمود: در تغيير و دگرگونى حالات و حوادث ، فطرت و حقيقت اشخاص ‍ شناخته مى شود.
79 قالَ عليه السلام : إ نّ الْيَوْمَ عَمَلٌ وَلا حِسابَ، وَغَدا حِسابٌ وَلا عَمَل .⁽¹⁰³⁾
فرمود: امروز زحمت و فعاليّت بدون حساب است و فرداى قيامت حساب و بررسى اعمال و دريافت پاداش است .
80 قالَ عليه السلام : إ تَّقُوا مَعَاصِيَ اللّهِ فِى الْخَلَواتِ فَإنَّ الشّاهِدَ هُوَ الْحاكِم .⁽¹⁰⁴⁾
فرمود: دورى و اجتناب كنيد از معصيتهاى إ لهى ، حتّى در پنهانى ، پس به درستى كه خداوند شاهد اعمال و نيّات است و نيز او حاكم و قاضى و خواهد بود.
خلاصه حالات سوّمين معصوم حضرت فاطمه زهراء سلام اللّه عليها
ولادت با سعادت آن بانوى نمونه و مجلّله بنابر مشهور: روز جمعه بيستم ماه جمادى الثّانى ، سال پنجم بعثت ، سه سال پس از جريان معراج ، در شهر مكّه واقع شد و جهان ظلمانى را به نور مقدّس خود روشن نمود.
چون آن حضرت به دنيا آمد چند نفر از زنان بهشتى با ظرفهائى از آب كوثر حضور يافته و او را غسل دادند.
پس از آن نوزاد لب به سخن گشود و اظهار داشت :
((اءشهد اءن لا إ له إلاّ اللّه ، و اءنّ اءبي رسول اللّه سيّد الا نبياء، و اءنّ بعلى سيّد الا وصياء، و وُلدى سادة الا سباط))
سپس نام يكايك زنان حاضر را به زبان آورد و به هر يك سلام كرد.
نام : فاطمه ، زهراء⁽¹⁰⁵⁾ سلام اللّه عليها يوم ولدت و يوم تبعث حيّا - .
كنيه : اُمّ اءبيها، اُمّ الا ئمّة ، اُمّ الحسنين و ...
لقب : سيّدة نساء العالمين ، بضعة الرّسول ، بتول ، صدّيقة ، راضية ، مرضيّة ، مباركة ، طاهرة ، مطهّرة ، عذراء، زكيّة ، محدّثة ، صفيّة ، سيّدة ، عابدة ، مظلومة ، حكيمة ، حليمة ، تقيّة ، حبيبة ، كاظمة ، رئؤ وفة و ...
و هر يك از لقبها اشاره به بعضى از كمالات و صفات حسنه مخصوص آن حضرت خواهد بود.
پدر: حضرت محمّد پيامبر عظيم القدر اسلام صلى الله عليه و آله .
مادر: خديجه دختر خُويلد، اوّلين زنى كه ايمان آورد و همراه رسول خدا صلى الله عليه و آله نماز جماعت خواند.
و تمام ثروت خود را كه يكى از ثروتمندان مهمّ بوده است براى ترويج اسلام در اختيار همسرش حضرت رسول قرار داد.
خادمه آن حضرت فضّه بود كه خود داراى فضائل و مناقبى است از آنجمله اينكه حافظ تمام قرآن بود.
نقش انگشتر حضرت : ((اءمِنَ الْمُتوسِّلُونَ)) بوده است .
حضرت زهراء سلام اللّه عليها كوچكترين فرزند خانواده خود و تنها يادگار براى حضرت رسول صلى الله عليه و آله بود.
آن حضرت بسيار مورد احترام خاصّ پدرش رسول گرامى اسلام قرار مى گرفت و حتّى بارها هنگام ورود فاطمه زهراء، حضرت رسول جلوى پايش بلند مى شد و پيشانى او را مى بوسيد و مى فرمود:
فاطمه از من است و من از اويم ، پدرش فدايش باد، هر كه فاطمه را خوشحال نمايد مرا خوشحال كرده ، و هر كه او را ناراحت نمايد مرا ناراحت كرده است و ...
در بسيارى از روايات آمده است بر اينكه حضرت زهراء سلام اللّه عليها، در طول مدّت عمر پر بركت خود، هيچ موقع خون حيض و خون نفاس ‍ مشاهده ننمود.
و بر خلاف ديگر زنها هميشه پاك و پاكيزه بود و به همين جهت آن حضرت را طاهره و مطهّره گفته اند.
در مورد زمان ازدواج حضرت زهراء سلام اللّه عليها اختلاف است :
مشهور آن است كه در سنين ده سالگى به ازدواج اميرالمؤمنين علىّ عليه السلام در آمد.
و در ماه مبارك رمضان نامزدى و خطبه نكاح واقع شد.
و در ماه ذى الحجّه عروسى انجام گرفت .
در سنين هشت سالگى از مكّه معظّمه به سوى مدينه منوّره مهاجرت نمود.
در مدّت عمر آن حضرت بين تاريخ نويسان و راويان حديث اختلاف است ولى مشهور بين 18 تا 25 سال گفته اند.
همچنين در اينكه چند روز پس از شهادت پدر باقى بود، در كتابهاى تاريخ و حديث ما بين چهل روز تا شش ماه آمده است .
و معروف بين 75 روز و يا 95 روز مى باشد.
و مشهور سيزدهم جمادى الاوّلى و يا سوّم جمادى الثّانى ، سال دهم هجرى قمرى را گفته اند.⁽¹⁰⁶⁾
علّت رحلت و شهادت آن مظلومه تاريخ ، مصيبتها و شكنجه هاى دردناكى بوده است كه پس از رحلت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله از سوى افراد معلوم الحال بر آن حضرت وارد آمدند و تاريخ آنها را ثبت نموده است .
به طوريكه حضرت را پس از پدرش خندان و شادمان نديدند بلكه مرتّب گريان و ناراحت بود تا مرحله اى كه يكى از چهار گريه كننده گان عالَم به حساب آمده است .
در اسلام ، آن حضرت اوّلين كسى بود كه برايش توسط اءسماء بنت عُميس با تقاضاى خود حضرت ، تابوت ساخته شد، براى آنكه حتّى پس از وفاتش ‍ حجم بدن مقدّسش مورد ديد افراد قرار نگيرد.
مراسم غسل و كفن و دفن ، همچنين نماز بر حضرت توسط همسرش امام علىّ عليه السلام و بعضى از نزديكان خاصّ، (شبانه ) انجام گرفت .
و محلّ قبر آن حضرت تا هنگام ظهور امام زمان عجّل اللّه تعالى فرجه الشريف مخفى و پنهان بوده و مى باشد.
حضرت داراى سه فرزند پسر بنامهاى : حسن ، حسين ، محسن و دو دختر بنامهاى : زينب ، امّ كلثوم بوده است .
نماز آن حضرت : دو ركعت است ، در ركعت اوّل پس از قرائت سوره حمد، صد مرتبه سوره قدر، و در ركعت دوّم صد مرتبه سوره توحيد خوانده مى شود.
و پس از سلام نماز تسبيح حضرت و سپس صد مرتبه صلوات بر پيغمبر و آلش عليهم السلام فرستاده مى شود.
بعد از آن حوايج و خواسته هاى مشروع خود را از درگاه خداوند متعال در خواست مى نمايد.⁽¹⁰⁷⁾
چهل حديث گهربار از حضرت فاطمه زهراء سلام اللّه عليها
81 قالَتْ فاطِمَةُ الزَّهْراء سلام اللّه عليها :
نَحْنُ وَسيلَتُهُ فى خَلْقِهِ، وَ نَحْنُ خاصَّتُهُ وَ مَحَلُّ قُدْسِهِ، وَ نَحْنُ حُجَّتُهُ فى غَيْبِهِ، وَ نَحْنُ وَرَثَةُ اءنْبى ائِهِ.⁽¹⁰⁸⁾
فرمود: ما اءهل بيت پيامبر وسيله ارتباط خداوند با خلق او هستيم ، ما برگزيدگان پاك و مقدّس پروردگار مى باشيم ، ما حجّت و راهنما خواهيم بود و ما وارثان پيامبران الهى هستيم .
82 قالَتْ سلام اللّه عليها : وَهُوَ الا مامُ الرَبّانى ، وَالْهِيْكَلُ النُّورانى ، قُطْبُ الا قْطابِ، وَسُلالَةُ الاْ طْيابِ، النّاطِقُ بِالصَّوابِ، نُقْطَةُ دائِرَةِ الا مامَةِ.⁽¹⁰⁹⁾
در تعريف امام علىّ عليه السلام فرمود : او پيشوائى الهى و ربّانى است ، تجسّم نور و روشنائى است ، مركز توجّه تمامى موجودات و عارفان است ، فرزندى پاك از خانواده پاكان مى باشد، گوينده اى حقّگو و هدايتگر است ، او مركز و محور امامت و رهبريّت است .
83 قالَتْ سلام اللّه عليها : اءبَوا هِذِهِ الاْ مَّةِ مُحَمَّدٌ وَ عَلىُّ، يُقْيمانِ اءودَّهُمْ، وَ يُنْقِذانِ مِنَ الْعَذابِ الدّائِمِ إنْ اءطاعُوهُما، وَ يُبيحانِهِمُ النَّعيمَ الدّائم إنْ واقَفُوهُما.⁽¹¹⁰⁾
فرمود: حضرت محمّد صلى الله عليه و آله و علىّ عليه السلام ، والِدَين اين امّت هستند، چنانچه از آن دو پيروى كنند آنها را از عذاب هميشگى نجات مى دهند و از نعمت هاى وافر بهشتى بهره مندشان مى سازند.
84 قالَتْ سلام اللّه عليها : مَنْ اءصْعَدَ إلىَ اللّهِ خالِصَ عِبادَتِهِ، اءهْبَطَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ اءفْضَلَ مَصْلِحَتِهِ.⁽¹¹¹⁾
فرمود: هر كس عبادات و كارهاى خود را خالصانه براى خدا انجام دهد، خداوند بهترين مصلحتها و بركات خود را براى او تقدير مى نمايد.
85 قالَتْ سلام اللّه عليها : إنَّ السَّعيدَ كُلُّ السَّعيدِ، حَقُّ السَّعيدِ مَنْ اءحَبَّ عَليّا فى حَياتِهِ وَ بَعْدَ مَوْتِهِ.⁽¹¹²⁾
فرمود: همانا حقيقت و واقعيّت تمام سعادتها و رستگاريها در دوستى علىّ عليه السلام در زمان حيات و پس از رحلتش خواهدبود
86 قالَتْ سلام اللّه عليها : إ لهى وَ سَيِّدى ، اءسْئَلُكَ بِالَّذينَ اصْطَفَيْتَهُمْ، وَ بِبُكاءِ وَلَدَيَّ فى مُفارِقَتى اءَنْ تَغْفِرَ لِعُصاةِ شيعَتى ، وَشيعَةِ ذُرّيتَى .⁽¹¹³⁾
فرمود: خداوندا، به حقّ اولياء و مقرّبانى كه آنها را برگزيده اى ، و به گريه فرزندانم پس از مرگ و جدائى من با ايشان ، از تو مى خواهم گناه خطاكاران شيعيان و پيروان ما را به بخشى .
87 قالَتْ سلام اللّه عليها : شيعَتُنا مِنْ خِيارِ اءهْلِ الْجَنَّةِ وَكُلُّ مُحِبّينا وَ مَوالى اَوْليائِنا وَ مُعادى اءعْدائِنا وَ الْمُسْلِمُ بِقَلْبِهِ وَ لِسانِهِ، لَنا.⁽¹¹⁴⁾
فرمود: شيعيان و پيروان ما، و همچنين دوستداران اولياء ما و آنانكه دشمن دشمنان ما باشند، نيز آنهائيكه با قلب و زبان تسليم ما هستند بهترين افراد بهشتيان خواهند بود.
88 قالَتْ سلام اللّه عليها : وَاللّهِ يَابْنَ الْخَطّابِ لَوْلا إنّى اءكْرَهُ اءنْ يُصيبَ الْبَلاءُ مَنْ لاذَنْبَ لَهُ، لَعَلِمْتَ اءنّى سَاءُقْسِمُ عَلَى اللّهِ ثُمَّ اءجِدُهُ سَريعُ الاْ جابَةِ.⁽¹¹⁵⁾
خطاب به عمر بن خطّاب فرمود:
سوگند به خداوند، اگر نمى ترسيدم كه عذاب الهى بر بى گناهان نيز نازل گردد، متوجّه مى شدى كه خدا را قسم مى دادم و نفرين مى كردم .
و مى ديدى چگونه دعايم سريع مستجاب مى گرديد.
89 قالَتْ سلام اللّه عليها : وَاللّهِ، لاكَلَّمْتُكَ اءبَدا، وَاللّهِ لاَ دْعُوَنَّ اللّهَ عَلَيْكَ فى كُلِّ صَلوةٍ.⁽¹¹⁶⁾
پس از ماجراى هجوم به خانه حضرت ، خطاب به ابوبكر كرد و فرمود:
به خدا سوگند، ديگر با تو سخن نخواهم گفت ، سوگند به خدا، در هر نمازى تو را نفرين خواهم كرد.
90 قالَتْ سلام اللّه عليها : إنّى اءُشْهِدُاللّهَ وَ مَلائِكَتَهُ، اءنَّكُما اُسْخَطْتُمانى ، وَ ما رَضيتُمانى ، وَ لَئِنْ لَقيتُ النَبِيَّ لا شْكُوَنَّكُما إ لَيْهِ.⁽¹¹⁷⁾
هنگامى كه ابوبكر و عمر به ملاقات حضرت آمدند فرمود:
خدا و ملائكه را گواه مى گيرم كه شما مرا خشمناك كرده و آزرده ايد، و مرا راضى نكرديد، و چنانچه رسول خدا را ملاقات كنم شكايت شما دو نفر را خواهم كرد.
91 قالَتْ سلام اللّه عليها : لاتُصَلّى عَلَيَّ اُمَّةٌ نَقَضَتْ عَهْدَاللّهِ وَ عَهْدَ اءبى رَسُولِ اللّهِ فى اءميرالْمُؤ منينَ عَليّ، وَ ظَلَمُوا لى حَقىّ، وَاءخَذُوا إ رْثى ، وَخَرقُوا صَحيفَتى اللّتى كَتَبها لى اءبى بِمُلْكِ فَدَك .⁽¹¹⁸⁾
فرمود: افراديكه عهد خدا و پيامبر خدا را درباره اميرالمؤمنين علىّ عليه السلام شكستند، و در حقّ من ظلم كرده و ارثيه ام را گرفتند و نامه پدرم را نسبت به فدك پاره كردند، نبايد بر جنازه من نماز بگذارند.
92 قالَتْ سلام اللّه عليها : إ لَيْكُمْ عَنّي ، فَلا عُذْرَ بَعْدَ غَديرِكُمْ، وَالاَْمْرُ بعد تقْصيركُمْ، هَلْ تَرَكَ اءبى يَوْمَ غَديرِ خُمّ لاِ حَدٍ عَدْوٌ.⁽¹¹⁹⁾
خطاب به مهاجرين و انصار كرد و فرمود:
از من دور شويد و مرا به حال خود رها كنيد، با آن همه بى تفاوتى و سهل انگاريهايتان ، عذرى براى شما باقى نمانده است .
آيا پدرم در روز غدير خم براى كسى جاى عذرى باقى گذاشت ؟
93 قالت سلام اللّه عليها: جَعَلَ اللّهُ الاْيمانَ تَطْهيرا لَكُمْ مِنَ الشِّرْكِ، وَ الصَّلاةَ تَنْزيها لَكُمْ مِنَ الْكِبْرِ، وَالزَّكاةَ تَزْكِيَةً لِلنَّفْسِ، وَ نِماءً فِى الرِّزقِ، وَالصِّيامَ تَثْبيتا لِلاْ خْلاصِ، وَالْحَّجَ تَشْييدا لِلدّينِ⁽¹²⁰⁾
فرمود: خداوند سبحان ، ايمان و اعتقاد را براى طهارت از شرك و نجات از گمراهيها و شقاوتها قرار داد.
و نماز را براى خضوع و فروتنى و پاكى از هر نوع تكّبر، مقرّر نمود.
و زكات (و خمس ) را براى تزكيه نفس و توسعه روزى تعيين نمود.
و روزه را براى استقامت و اخلاص در اراده ، لازم دانست .
و حجّ را براى استحكام اءساس شريعت و بناء دين اسلام واجب نمود.
94 قالَتْ سلام اللّه عليها : يا اءبَالْحَسَنِ، إنَّ رَسُولَ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ عَهِدَ إلَىَّ وَ حَدَّثَنى أ نّى اَوَّلُ اءهْلِهِ لُحُوقا بِهِ وَلا بُدَّ مِنْهُ، فَاصْبِرْ لاِ مْرِاللّهِ تَعالى وَارْضَ بِقَضائِهِ.⁽¹²¹⁾
فرمود: اى ابا الحسن همسرم ، همانا رسول خدا با من عهد بست و اظهار نمود: من اوّل كسى هستم از اهل بيتش كه به او ملحق مى شوم و چاره اى از آن نيست ، پس تو صبر نما و به قضا و مقدّرات الهى خوشنود باش .
95 قالَتْ سلام اللّه عليها : مَنْ سَلَّمَ عَلَيْهِ اَوْ عَلَيَّ ثَلاثَةَ اءيّامٍ اءوْجَبَ اللّهُ لَهُ الجَنَّةَ، قُلْتُ لَها: فى حَياتِهِ وَ حَياتِكِ؟
قالَتْ: نعَمْ وَ بَعْدَ مَوْتِنا.⁽¹²²⁾
فرمود: هر كه بر پدرم رسولخدا و بر من به مدّت سه روز سلام كند خداوند بهشت را براى او واجب مى گرداند، چه در زمان حيات و يا پس از مرگ ما باشد.
96 قالَتْ سلام اللّه عليها : ما صَنَعَ اءبُوالْحَسَنِ إلاّ ما كانَ يَنْبَغى لَهُ، وَلَقَدْ صَنَعُوا ما اللّهُ حَسْيبُهُمْ وَطالِبُهُمْ.⁽¹²³⁾
فرمود: آنچه را امام علىّ عليه السلام نسبت به دفن رسول خدا و جريان بيعت انجام داد، وظيفه الهى او بوده است ، و آنچه را ديگران انجام دادند خداوند آنها را محاسبه و مجازات مى نمايد.
97 قالَتْ سلام اللّه عليها : خَيْرٌ لِلِنّساءِ اءنْ لايَرَيْنَ الرِّجالَ وَلايَراهُنَّ الرِّجالُ.⁽¹²⁴⁾
فرمود: بهترين چيز براى حفظ شخصيت زن آن است كه مردى را نبيند و نيز مورد مشاهده مردان قرار نگيرد.
98 قالَتْ سلام اللّه عليها : اءوُصيكَ يا اءبَالْحَسنِ اءنْ لاتَنْسانى ، وَ تَزُورَنى بَعْدَ مَماتى .⁽¹²⁵⁾
ضمن وصيّتى به همسرش اظهار داشت : مرا پس از مرگم فراموش نكنى .
و به زيارت و ديدار من بر سر قبرم بيائى .
99 قالَتْ سلام اللّه عليها : إنّى قَدِاسْتَقْبَحْتُ ما يُصْنَعُ بِالنِّساءِ، إ نّهُ يُطْرَحُ عَلىَ الْمَرْئَةِ الثَّوبَ فَيَصِفُها لِمَنْ رَاءى ، فَلا تَحْمِلينى عَلى سَريرٍ ظاهِرٍ، اُسْتُرينى ، سَتَرَكِ اللّهُ مِنَ النّارِ.⁽¹²⁶⁾
در آخرين روزهاى عمر پر بركتش ضمن وصيّتى به اسماء فرمود: من بسيار زشت و زننده مى دانم كه جنازه زنان را پس از مرگ با انداختن پارچه اى روى بدنش تشييع مى كنند.
و افرادى اندام و حجم بدن او را مشاهده كرده و براى ديگران تعريف مى نمايند.
مرا بر تخت و بلانكاردى كه اطرافش پوشيده نيست و مانع مشاهده ديگران نباشد قرار مده بلكه مرا با پوشش كامل تشييع كن - ، خداوند تو را از آتش ‍ جهنّم مستور و محفوظ نمايد.
100 قالَتْ سلام اللّه عليها : .... إنْ لَمْ يَكُنْ يَرانى فَإنّى اءراهُ، وَ هُوَ يَشُمُّ الريح .⁽¹²⁷⁾
مرد نابينائى وارد منزل شد و حضرت زهراء سلام اللّه عليها پنهان گشت ، وقتى رسول خدا صلى الله عليه و آله علّت آن را جويا شد؟
در پاسخ پدر اظهار داشت : اگر آن نابينا مرا نمى بيند، من او را مى بينم ، ديگر آنكه مرد حسّاس است و بوى زن را استشمام مى كند.
101 قالَتْ سلام اللّه عليها : أ صْبَحْتُ وَ اللّهِ عاتِقَةً لِدُنْياكُمْ، قالِيَةً لِرِجالِكُمْ.⁽¹²⁸⁾
بعد از جريان غصب فدك و احتجاج حضرت ، بعضى از زنان مهاجر و انصار به منزل حضرت آمدند و احوال وى را جويا شدند، حضرت در پاسخ فرمود: به خداوند سوگند، دنيا را آزاد كردم و هيچ علاقه اى به آن ندارم ، همچنين اميدى به مردان شما نخواهم داشت .
102 قالَتْ سلام اللّه عليها : إنْ كُنْتَ تَعْمَلُ بِما اءمَرْناكَ وَ تَنْتَهى عَمّا زَجَرْناكَ عَنْهُ، قَاءنْتَ مِنْ شيعَتِنا، وَ إلاّ فَلا.⁽¹²⁹⁾
فرمود: اگر آنچه را كه ما اهلبيت دستور داده ايم عمل كنى و از آنچه نهى كرده ايم خوددارى نمائى ، تو از شيعيان ما هستى وگرنه ، خير.
103 قالَتْ سلام اللّه عليها : حُبِّبَ إ لَيَّ مِنْ دُنْياكُمْ ثَلاثٌ: تِلاوَةُ كِتابِ اللّهِ، وَالنَّظَرُ فى وَجْهِ رَسُولِ اللّهِ، وَالاْ نْفاقُ فى سَبيلِ اللّهِ.
فرمود: سه چيز از دنيا براى من دوست داشتنى است : تلاوت قرآن ، نگاه به صورت رسول خدا، انفاق و كمك به نيازمندان در راه خدا.
104 قالَتْ سلام اللّه عليها : اءُوصيكَ اولاً اءنْ تَتَزَوَّجَ بَعْدى بِإ بْنَةِ اُخْتى اءمامَةَ، فَإنَّها تَكُونُ لِوُلْدى مِثْلى ، فَإنَّ الرِّجالَ لابُدَّ لَهُمْ مِنَ النِّساءِ.⁽¹³⁰⁾
در آخرين لحظات عمرش به همسر خود چنين سفارش نمود:
پس از من با دختر خواهرم اءمامه ازدواج نما، چونكه او نسبت به فرزندانم مانند خودم دلسوز و متديّن است .
همانا مردان در هر حال نيازمند به زن مى باشند.
105 قالَتْ سلام اللّه عليها : اءلْزِمْ رِجْلَها، فَإنَّ الْجَنَّةَ تَحْتَ اءقْدامِها.⁽¹³¹⁾
فرمود: هميشه در خدمت مادر و پاى بند او باش ، چون بهشت زير پاى مادران است .
106 قالَتْ سلام اللّه عليها : ما يَصَنَعُ الصّائِمُ بِصِيامِهِ إذا لَمْ يَصُنْ لِسانُهُ وَ سَمْعُهُ وَ بَصَرُهُ وَ جَوارِحهُ.⁽¹³²⁾
فرمود: روزه دارى كه زبان و گوش و چشم و ديگر اعضاء و جوارح خود را كنترل ننمايد هيچ سودى از روزه خود نمى برد.
107 قالَتْ سلام اللّه عليها : اَلْبُشْرى فى وَجْهِ الْمُؤْمِنِ يُوجِبُ لِصاحِبهِ الْجَنَّةَ، وَ بُشْرى فى وَجْهِ الْمُعانِدِ يَقى صاحِبَهُ عَذابَ النّارِ.⁽¹³³⁾
فرمود: تبسّم و شادمانى در برابر مؤمن موجب دخول در بهشت خواهد گشت ، و نتيجه تبسّم در مقابل دشمنان و مخالفان سبب ايمنى از عذاب خواهد بود.
108 قالَتْ سلام اللّه عليها : لايَلُومَنَّ امْرُءٌ إلاّ نَفْسَهُ، يَبيتُ وَ فى يَدِهِ ريحُ غَمَرٍ.⁽¹³⁴⁾
فرمود: كسى كه پس از خوردن غذا دستهاى خود را نشويد دستهايش آلوده باشد، چنانچه ناراحتى برايش بوجود آيد كسى جز خودش را سرزنش ‍ نكند.
109 قالَتْ سلام اللّه عليها : اصْعَدْ عَلَى السَّطْحِ، فَإنْ رَأ يْتَ نِصْفَ عَيْنِ الشَّمْسِ قَدْ تَدَلّى لِلْغُرُوبِ فَأ عْلِمْنى حَتّى أ دْعُو.⁽¹³⁵⁾
روز جمعه نزديك غروب آفتاب به غلام خود مى فرمود: بالاى پشت بام برو، هر موقع نصف خورشيد غروب كرد مرا خبر كن تا براى خود و ديگران دعا كنم .
110 قالَتْ سلام اللّه عليها : إنَّ اللّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعا وَلايُبالى .⁽¹³⁶⁾
فرمود: همانا خداوند متعال تمامى گناهان بندگانش را مى آمرزد و از كسى باكى نخواهد داشت .
111 قالَتْ سلام اللّه عليها : الْجارُ ثُمَّ الدّارُ.⁽¹³⁷⁾
فرمود: اوّل بايد در فكر مشكلات و آسايش همسايه و نزديكان بود و سپس ‍ در فكر خويشتن بودن .
112 قالَتْ سلام اللّه عليها: الرَّجُلُ اُحَقُّ بِصَدْرِ دابَّتِهِ، وَ صَدْرِ فِراشِهِ، وَالصَّلاةِ فى مَنْزِلِهِ إ لا الاْ مامَ يَجْتَمِعُ النّاسُ عَلَيْهِ.⁽¹³⁸⁾
فرمود: هر شخصى نسبت به مركب سوارى ، و فرش منزل خود و برگزارى نماز در آن از ديگرى در اءُلويّت است مگر آنكه ديگرى امام جماعت باشد و بخواهد نماز جماعت را إ قامه نمايد نباشد.
113 قالَتْ سلام اللّه عليها: يا اءبَة ، ذَكَرْتُ الْمَحْشَرَ وَوُقُوفَ النّاسِ عُراةً يَوْمَ الْقيامَةِ، واسَوْاء تاهُ يَوْمَئِذٍ مِنَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ.⁽¹³⁹⁾
اظهار داشت : اى پدر، من به ياد روز قيامت افتادم كه مردم چگونه در پيشگاه خداوند با حالت برهنه خواهند ايستاد و فرياد رسى ندارد، جز اعمال و علاقه ايشان نسبت به اهل بيت عليهم السلام .
114 قالَتْ سلام اللّه عليها: إذا حُشِرْتُ يَوْمَ الْقِيامَةِ، اءشْفَعُ عُصاةَ اءُمَّةِ النَّبىَّ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَسَلَّمَ.⁽¹⁴⁰⁾
فرمود: هنگامى كه در روز قيامت برانگيخته و محشور شوم ، خطاكاران امّت پيامبر صلى الله عليه و آله ، را شفاعت مى نمايم .
115 قالَتْ سلام اللّه عليها : فَاءكْثِرْ مِنْ تِلاوَةِ الْقُرآنِ، وَالدُّعاءِ، فَإنَّها ساعَةٌ يَحْتاجُ الْمَيِّتُ فيها إلى اءُنْسِ الاْ حْياءِ.⁽¹⁴¹⁾
ضمن وصيّتى به امام علىّ عليه السلام :
پس از آنكه مرا دفن كردى ، برايم قرآن را بسيار تلاوت نما، و برايم دعا كن ، چونكه ميّت در چنان موقعيّتى بيش از هر چيز نيازمند به دعا و قرآن خواهد بود و بهترين مونس برايش مى باشد.
116 قالَتْ سلام اللّه عليها : يا اءبَا الحَسَن ، إنّى لا سْتَحى مِنْ إ لهى اءنْ اءكَلِّفَ نَفْسَكَ مالاتَقْدِرُ عَلَيْهِ.⁽¹⁴²⁾
خطاب به همسرش اميرالمؤمنين علىّ عليه السلام كرد: من از خداى خود شرم دارم كه از تو چيزى را در خواست نمايم و تو توان تهيه آنرا نداشته باشى .
117 قالَتْ سلام اللّه عليها : خابَتْ اءمَّةٌ قَتَلَتْ إ بْنُ بِنْتِ نَبِيِّها.⁽¹⁴³⁾
فرمود: رستگار و سعادتمند نخواهند شد آن گروهى كه فرزند پيامبر خود را به قتل رسانند.
118 قالت سلام اللّه عليها: ... وَ النَّهْىَ عَنْ شُرْبِ الْخَمْرِ تَنْزيها عَنِ الرِّجْسِ، وَاجْتِنابَ الْقَذْفِ حِجابا عَنِ اللَّعْنَةِ، وَ تَرْكَ السِّرْقَةِ ايجابا لِلْعِّفَةِ.⁽¹⁴⁴⁾
فرمود: خداوند متعال منع و نهى از شرابخوارى را جهت پاكى جامعه از زشتيها و جنايتها.
و دورى از تهمتها و نسبتهاى ناروا را مانع از غضب و نفرين قرار داد.
و دزدى نكردن ، موجب پاكى جامعه و پاكدامنى افراد مى گردد.
119 قالت سلام اللّه عليها: وَ حَرَّمَ [اللّه ] الشِّرْكَ إ خْلاصا لَهُ بِالرُّبُوبِيَّةِ، فَاتَّقُوا اللّه حَقَّ تُقاتِهِ، وَ لا تَمُوتُّنَ إلاّ وَ اءنْتُمْ مُسْلِمُونَ، وَ اءطيعُوا اللّه فيما اءمَرَكُمْ بِهِ، وَ نَهاكُمْ عَنْهُ، فَاِنّهُ، إنَّما يَخْشَى اللّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءِ.⁽¹⁴⁵⁾
و خداوند سبحان شرك را (در امور مختلف ) حرام گرداند تا آنكه همگان تن به ربوبيّت او در دهند و به سعادت نائل آيند. پس آن طورى كه شايسته است بايد تقواى الهى داشته باشيد و كارى كنيد تا با اعتقاد به دين اسلام از دنيا برويد.
بنابراين بايد اطاعت و پيروى كنيد از خداوند متعال در آنچه شما را به آن دستور داده يا از آن نهى كرده است ، زيرا كه تنها علماء و دانشمندان (اهل معرفت ) از خداى سبحان خوف و وحشت خواهند داشت .
120 قالَتْ سلام اللّه عليها : اءمّاوَاللّهِ، لَوْتَرَكُوا الْحَقَّ عَلى اءهْلِهِ وَاتَّبَعُوا عِتْرَةَ نَبيّه ، لَمّا اخْتَلَفَ فِى اللّهِ اثْنانِ، وَلَوَرِثَها سَلَفٌ عَنْ سَلَفٍ، وَخَلْفٌ بَعْدَ خَلَفٍ حَتّى يَقُومَ قائِمُنا، التّاسِعُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِالسَّلام .⁽¹⁴⁶⁾
فرمود: به خدا سوگند، اگر حقّ يعنى خلافت و امامت را به اهلش سپرده بودند. و از عترت و اهل بيت پيامبر صلوات اللّه عليهم پيروى و متابعت كرده بودند.
و حتّى دو نفر هم با يكديگر درباره خدا و دين اختلاف نمى كردند. و مقام خلافت و امامت توسط افراد شايسته يكى پس از ديگرى منتقل مى گرديد و در نهايت تحويل قائم آل محمّد عجّل اللّه فرجه الشريف ، و صلوات اللّه عليهم اجمعين مى گرديد كه او از فرزندان حسين عليه السلام مى باشد.
خلاصه حالات چهارمين معصوم دوّمين امام حضرت امام حسن مجتبى عليه السّلام
آن حضرت روز سه شنبه يا پنجشنبه ، پانزدهم ماه رمضان ، سال سوّم هجرى ⁽¹⁴⁷⁾ در شهر مدينه منوّره ديده به جهان گشود.
نام : ((حسن ))⁽¹⁴⁸⁾، در تورات ((شُبّر)) ودر انجيل ((طاب )) مى باشد صَلوات اللّهِ وَسَلامُه عَلَيْه ، يَومَ وُلِدَ وَيَوْم اسْتُشْهِدَ وَيَوْمَ يُبْعَثُ حَيّا .
كنيه : ابو محمّد و...
لقب : مجتبى ، طيّب ، سيّد، ولىّ، تقىّ، حجّت ، سبط، قائم ، وزير، اءمين و...
نقش انگشتر حضرت را ((الْعِزّةُ لِلّهِ)) گفته اند.
دربان و پيش خدمت : دو نفر افتخار دربانى حضرت را كسب كردند، يكى به نام سفينه غلام رسول اللّه صلى الله عليه و آله ، و ديگرى به نام قيس بن عبد الرحمن بوده است .
حضرت در حالتى به دنيا آمد كه مادرش حضرت فاطمه زهراء سلام اللّه عليها دوازده ساله بود⁽¹⁴⁹⁾.
پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله در هفتمين روز ولادت اين نوزاد عزيز دو گوسفند عقيقه نمود، و موى سرش را تراشيد و هم و زن آن نقره به فقير صدقه داد.
امام حسن مجتبى عليه السلام 25 مرتبه پياده براى انجام مراسم حجّ و زيارت خانه خدا، به مكّه رفت .
و در دو مرحله تمامى ثروت و اموال خود را بين فقراء و تهيدستان تقسيم نمود.
حضرت در تمام دوران عمر پربركت خود مبارزات مختلفى بر عليه كفر و ظلم و بيدادگرى داشته است .
و در زمان زعامت وامامت خود موضعگريهاى گوناگونى را در برابر دستگاه حاكمه معاويه بنى اميّه داشت .
وليكن بيشتر دوستان و اصحاب دنيا پرست به آن حضرت خيانت كردند و برخورد منافقانه داشتند.
و در نهايت چون تنهاماند واز طرفى هسته اسلام در معرض خطر قرار گرفت ، نا چار اقدام به صلح با معاويه نمود.
و طبق آنچه گفته اند: حدود شش ماه واندى پس از امامتش بين حضرت و معاويه صلح نامه اى به نفع اسلام و مسلمين امضاء گرديد.
اوّلين روز امامت آن حضرت ، جمعه 21 ماه رمضان ، سال چهلم هجرى ⁽¹⁵⁰⁾ بوده است كه مردم باحضرت بيعت كردند و حدود 10 سال امامتش بطول انجاميد.
آن حضرت مدّت هفت سال و شش ماه در حيات جدّش ، و حدود هشت سال همزمان بامادرش ، و 37 سال در كنار پدرش زندگى نمود.
و سپس قريب 10 سال امامت و رهبريّت اسلام و مسلمانها را بر عهده داشت كه شش ماه و پنج روز آن در دوران صلح بود.
و در مجموع مدّت عمر پربركت آن حضرت را 47 تا 50 سال گفته اند.
حضرت مجتبى صلوات اللّه عليه ، توسط همسرش جُعده دختر أ شعث بن قيس كندى ، به دستور و تزوير معاويه مسموم گرديد.
و چهل روز پس از آن يعنى روز پنجشنبه 28 ماه صفر مابين سال 50 تا 53 هجرى به فيض شهادت نايل گرديد.
امام حسن مجتبى عليه السلام هنگام وصيّت به برادرش امام حسين سلام اللّه عليه ، اظهار داشت : مبادا در تشييع و تدفين جنازه ام خونى ريخته شود.
هنگامى كه خواستند جسد مطهّر آن امام مظلوم را كنار جدّش رسول خدا صلى الله عليه و آله دفن كنند.
عدّه اى به سر كردگى عايشه ، مسلّحانه هجوم آوردند و از ورود جنازه به محوّطه حرم حضرت رسول صلى الله عليه و آله جلوگيرى نمودند و جنازه و تشييع كنندگان را تير باران كردند.
بر اساس وصيّت حضرت ، به ناچار جنازه آن امام مظلوم را كه چندين تير به آن اصابت كرده بود، به سمت بقيع حركت دادند و در آنجا دفن نمودند.
مرحوم سيّد محسن اءمين تعداد پانزده دختر و هشت پسر براى امام حسن مجتبى عليه السلام بيان نموده است ، گرچه بعضى از محدّثين ومؤرّخين تمامى فرزندان آن حضرت را پانزده نفر دختر و پسر گفته اند.
نماز حضرت : دو ركعت است ، در هر ركعت پس از قرائت سوره حمد، بيست و پنج مرتبه سوره توحيد خوانده مى شود⁽¹⁵¹⁾.
و بعد از سلام نماز، تسبيح حضرت زهرا سلام اللّه عليها.
پس از آن ، خواسته ها و حوايج مشروعه خود را از درگاه خداوند متعال ، در خواست نمايد كه انشاء اللّه برآورده خواهد شد.