86- باب وجوب خوددارى از آزار همسايه
1- امام صادق (ع) (در حديثى) فرموده است: مردى از انصار به نزد رسول خدا (ص) آمد
و عرض كرد: از شخصى خانهاى خريدهام و نزديكترين همسايهام كسى است كه اميدى به
خير او ندارم و از شرّش در امان نيستم، رسول خدا (ص) به على و سلمان و ابا ذر و يك
نفر ديگر كه گمان مىكنم مقداد بود دستور داد در مسجد با صداى بلند اعلان كنند:
ايمان ندارد كسى كه همسايهاش از ظلم او در امان نباشد، آنها به مسجد رفته سه مرتبه
با صداى بلند گفتند، سپس پيامبر (ص) با دستش به چهل منزل از روبرو و پشت سر و سمت
راست و سمت چپ اشاره كرد.
2- امام صادق (ع) از پدرش امام باقر (ع) نقل فرموده است كه در كتاب علىّ (ع)
خواندم كه رسول خدا (ص) بين مهاجرين و انصار و كسانى از مردم يثرب [ مدينه ] كه
ملحق به انصار هستند نوشت: همسايه به منزله خود انسان است كه نبايد زيان و گناهى به
او برسد، و احترام همسايه نسبت به همسايه مانند احترام نسبت به مادر است.
3- امام صادق (ع) فرمود: حضرت فاطمه (س) به نزد پيامبر (ص) آمد تا در باره بعضى
امور شكايت كند، پيامبر لوحى به وى داد و فرمود: آنچه را كه در آن نوشته شده است
ياد بگير. در آن لوح نوشته شده بود: هر كس به خدا و روز قيامت ايمان دارد همسايهاش
را اذيّت نكند، هر كه به خدا و روز قيامت ايمان دارد مهمانش را احترام كند، و هر كس
به خدا و روز قيامت ايمان دارد يا بايد سخن خير بگويد يا سكوت كند.
4- ابو حمزه گويد: از امام صادق (ع) شنيدم كه مىفرمود: مؤمن كسى است كه همسايهاش
از بوائق او در امان باشد، پرسيدم «بوائق» چيست فرمود: ظلم و ستم او.
5- امام صادق (ع) از پدرانش، از حضرت علىّ (ع) نقل كرده است كه رسول خدا (ص)
فرمود: هر كس همسايهاش را اذيّت كند خدا بوى بهشت را بر او حرام كرده و جايگاهش
دوزخ است، و بد جايگاهى است، و هر كس حقّ همسايهاش را ضايع كند از ما نيست، جبرئيل
پيوسته مرا نسبت به همسايه سفارش مىكرد به طورى كه گمان كردم همسايه ارث مىبرد، و
پيوسته مرا نسبت به بردگان سفارش مىكرد تا اين كه گمان كردم زمانى براى آن در نظر
گرفته شده كه چون آن زمان فرا رسد آزاد شوند، و نيز مرا به مسواك كردن سفارش مىكرد
تا آنجا كه گمان كردم واجب است، و به اندازهاى مرا به شبزندهدارى سفارش مىكرد
كه گمان بردم نيكان امّت من هرگز نمىخوابند. 6- امام رضا (ع) فرمود: از صفات مؤمن
اين است كه وقتى نيكى كند خوشحال مىشود، و زمانى كه دست به كار بدى بزند استغفار
مىكند، و مسلمان [ حقيقى ] كسى است كه ساير مسلمانان از زبان و دستش در امان
باشند، و آن
كه همسايهاش از ظلم او در امان نباشد از ما نيست.
7- امام جعفر صادق (ع) فرمود: هر كه از اذيّت و آزار همسايهاش خوددارى كند خدا در
روز قيامت از لغزش وى صرف نظر مىكند، و كسى كه شكم و فرجش را پاك نگه دارد بهشت را
براى او زينت مىكنند، و هر كس بنده مؤمنى را آزاد كند خدا در بهشت برايش خانهاى
بنا مىكند.
87- باب استحباب خوشرفتارى با همسايه
1- امام صادق (ع) از پيامبر (ص) نقل فرموده است: خوشرفتارى با همسايه خانهها را
آباد و مرگ را به تأخير مىاندازد.
2- امام جعفر صادق (ع) فرمود: خوشرفتارى با همسايه روزى را زياد مىكند.
3- ابو مسعود گويد: امام صادق (ع) به من فرمود: خوشرفتارى با همسايه باعث زيادى
عمر و آبادى سرزمين گردد.
4- امام صادق (ع) فرمود: خوشرفتارى با همسايه خانهها را آباد و عمرها را زياد
مىكند.
5- ابو ربيع شامى گويد: امام صادق (ع) در حالى كه خانهاش پر از جمعيّت بود فرمود:
آگاه باشيد از ما نيست كسى كه با همسايهاش خوشرفتارى نكند.
88- باب استحباب طعام دادن به همسايگان و وجوب آن در صورت ضرورت
1- امام باقر (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است: كسى كه شب را سير بخوابد و
همسايهاش گرسنه باشد به من ايمان نياورده است.
و نيز فرمود: اگر در منطقهاى يك نفر شبى را گرسنه بخوابد خدا در روز قيامت به اهل
آن منطقه نظر نمىكند.
2- كاهلى [ يكى از اصحاب امام صادق (ع) ] گويد: از آن حضرت شنيدم كه مىفرمود:
زمانى كه بنيامين از نزد يعقوب رفت، يعقوب ندا كرد خدايا به من رحم نمىكنى؟ بينايى
مرا گرفتى، و دو فرزندم [ يوسف و بنيامين ] را بردى، خدا به يعقوب وحى كرد: اگر روح
آن دو را گرفته بودم برايت زندهشان مىكرد تا به سوى تو بازگردند، امّا به ياد آور
گوسفندى را كه كشتى و بريان نمودى و خوردى و همسايه تو روزهدار بود و از آن گوسفند
هيچ به او ندادى.
3- در روايت ديگرى فرموده است: پس از آن هر روز صبح كسى از طرف حضرت يعقوب تا
فاصله يك فرسخ از خانه آن حضرت ندا مىداد هر كس صبحانه يا نهار مىخواهد به خانه
يعقوب بيايد، و چون شب مىشد اعلان مىكرد هر كه شام مىخواهد به نزد يعقوب بيايد.
89- باب كراهت همسايگى با اشخاص بد
1- امام محمّد باقر (ع) فرمود: از بلاهايى كه پشت انسان را مىشكند
همسايه بد است كه اگر خوبى ببيند آن را پنهان مىكند و اگر كار بدى مشاهده نمايد
آن را پخش مىكند.
2- امام جعفر صادق (ع) از پيامبر (ص) نقل فرموده است: به خدا پناه مىبرم از
همسايه بدى كه در خانهاى زندگى مىكند با چشمانش تو را زير نظر دارد و با دلش به
تو توجّه دارد، اگر تو را در خوشى ببيند ناراحت شود و اگر در بدى مشاهده كند خوشحال
گردد.
3- امام جعفر صادق (ع) از پدرانش نقل فرموده است كه: پيامبر (ص) در وصيّتش به على
(ع) فرمود: يا على چهار چيز كمر شكن است: 1- پيشوايى كه مردم امرش را اطاعت كنند
امّا خود نافرمانى خدا كند. 2- زنى كه شوهر در عفّت و پاكدامنى او بكوشد ولى به
شوهرش خيانت كند. 3- فقرى كه صاحب آن دستگير و ياورى نيابد. 4- همسايه بدى كه در
خانهاى ساكن باشد.
90- باب استحباب رعايت حدّ همسايگى كه از هر طرف چهل خانه است
1- امام باقر (ع) فرمود: حدّ همسايگى چهل خانه است از روبرو و پشت سر و سمت راست
و سمت چپ.
2- امام صادق (ع) از پيامبر (ص) نقل فرموده است: هر چهل خانه از روبرو، و پشت سر و
سمت راست و سمت چپ همسايه است.
3- معاوية بن عمّار گويد: به امام صادق (ع) عرض كردم: فدايت شوم
حدود همسايگى چقدر است؟ فرمود: از هر طرف چهل خانه.
4- امام صادق (ع) از پدرانش نقل كرده است كه امير المؤمنين (ع) فرمود:
حريم مسجد چهل ذراع [ تقريبا 20 متر ] و حريم همسايگى چهل خانه از چهار جانب است.
91- استحباب مدارا كردن با همسفر
1- امام جعفر صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است: از جمله حقوق مسافر بر
همراهانش اين است كه اگر مريض شود سه روز براى او توقّف كنند.
2- امام صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است: دو نفر كه با يك ديگر معاشرت
مىكنند آن كه نسبت به دوستش بيشتر مدارا مىكند اجرش بيشتر و در نزد خدا گرامىتر
است.
3- امام جعفر صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است: هر گاه در سفر يكى از
همراهان شما مريض شود سه روز بخاطر او توقّف كنيد.
4- امام صادق (ع) فرمود: رساندن سخن به گوش شخص ناشنوا در حدّى كه باعث ملال و
خستگى نگردد صدقه پسنديدهاى است.
92- باب استحباب بدرقه همسفر هنگام جدا شدن هر چند ذمّى باشد
1- امام صادق (ع) از پدرانش نقل كرده است كه امير المؤمنين (ع) با مردى ذمّى
همسفر شد، ذمّى به آن حضرت گفت: قصد كجا دارى؟ حضرت فرمود:
مىخواهم به كوفه بروم، چون ذمّى جدا شد و به راه خود رفت امير المؤمنين (ع) نيز
با او رفت تا اين كه ذمى پرسيد چرا مسير خود را به جانب من تغيير داديد؟
حضرت گفتند: اين نشانه كمال حسن رفاقت است كه انسان هنگام جدا شدن چند قدمى همراهش
را بدرقه كند، اين دستور پيامبر ماست. در دنباله همين مطلب آمده است كه آن ذمى به
همين جهت اسلام آورد.
93- باب استحباب نامه نوشتن در سفر و وجوب پاسخ دادن به نامه
1- امام صادق (ع) فرمود: پاسخ دادن به نامه مانند جواب دادن به سلام واجب است.
2- امام جعفر صادق (ع) فرمود: پيوند بين دوستان، در حضر به ديدن يك ديگر رفتن و در
سفر نامه نوشتن به يك ديگر است.
3- در كتاب الاخوان از امام صادق (ع) نقل شده است: پيوند بين دوستان، به ديدن يك
ديگر رفتن، و در سفر، نامه نوشتن است.
94- باب استحباب شروع نامه با بسم اللّه و نوشتن آن به بهترين خط
1- امام صادق (ع) فرمود: در نوشتن [ نامه ] «بسم اللّه الرحمن الرحيم» را فراموش
مكن اگر چه بعد از آن شعر باشد.
2- امام جعفر صادق (ع) فرمود:
«بسم اللّه الرّحمن الرّحيم» را (در اوّل نامه) با نيكوترين خط بنويس، و حرف «ب»
را كشيده ننويس مگر زمانى كه «سين» را با دندانه نوشته باشى.
3- علىّ بن موسى الرّضا (ع) از پدرانش در حديثى نقل فرموده است كه از امير
المؤمنين (ع) سؤال شد چرا تبع، تبع ناميده شده؟ امام فرمود: او جوانى كاتب بود كه
براى ملك قبل از خود نامه مىنوشت، و در اوّل نامهها مىنوشت به نام خدايى كه رعد
و باد را آفريد، ملك به او گفت: در آغاز نامه بنويس بنام فرشته رعد، جوان گفت جز به
نام خداى خويش آغاز نمىكنم، سپس فرمانهاى تو را مىنويسم، خدا بدين جهت از او
سپاسگزارى كرد و حكومت آن سرزمين را به او داد، و مردم از او اطاعت كردند، بدين سبب
تبّع ناميده شد.
95- باب چگونگى نوشتن عنوان نامه
1- امام صادق (ع) فرمود: [ در مكاتبات ] بعد از
بسم اللّه الرّحمن الرّحيم
بلافاصله ننويس «براى فلانى» ولى اشكال ندارد كه بر پشت پاكت بنويسى «براى فلانى».
2- امام جعفر صادق (ع) فرمود: داخل نامه ننويس: «براى ابى فلان» بلكه بنويس «به
سوى ابى فلان» و بر پشت نامه بنويس «براى فلان».
96- باب استحباب آغاز نامه به نام كسى كه نامه برايش فرستاده مىشود
1- امام صادق (ع) فرمود: اشكال ندارد كه شخص نام دوستش را در آغاز نامه قبل از
اسم خود بنويسد.
2- سماعه گويد: از امام صادق (ع) در باره كسى كه نام شخص را در آغاز نامه بنويسد
پرسيدم، فرمود: اشكال ندارد، اين فضيلتى است كه شخص به وسيله آن به دوستش احترام
مىگذارد.
97- باب استحباب نوشتن «ان شاء اللّه» در نامه هر جا كه مناسب باشد
1- مرازم بن حكيم گويد: امام صادق (ع) دستور داد براى كارى نامه بنويسند، نامه را
نوشتند و به نظر آن حضرت رساندند و در آن كلمه «ان شاء اللّه» نبود، امام فرمود:
چگونه اميد داريد اين نامه به نتيجه برسددر صورتى كه «ان شاء اللّه» در آن نيست؟
دقّت كنيد هر جا لازم است بنويسيد.
98- باب استحباب خشك كردن خطهاى نامه
1- احمد بن محمّد بن ابى نصر گويد: ابو الحسن علىّ بن موسى الرضا (ع) روى نامه [
براى خشك شدن ] خاك مىپاشيد، و مىفرمود: اشكال ندارد.
2- علىّ بن عطيّه [ از اصحاب امام موسى كاظم (ع) ] گويد: نامههايى را از امام
كاظم (ع) ديده است كه خاك بر آن پاشيده بوده است.
3- احمد بن محمّد بن ابى نصر گويد: امام رضا (ع) روى نامه خاك مىپاشيد.
4- امام رضا (ع) از پدرانش نقل كرده است كه رسول خدا (ص) فرمود:
براى حاجات خود صبح زود از خانه بيرون رويد تا آن حاجتها انجام شود، و روى نامه
خاك بپاشيد [ براى خشك شدن نامه و مخدوش نشدن خطوط آن ] كه در برآوردن حاجت مؤثر
است، و خير را در نزد خوشرويان جستجو كنيد.
99- باب عدم جواز سوزاندن كاغذهايى كه در آن آيات قرآن يا نام خدا باشد
1- عبد الملك بن عتبه گويد: از ابو الحسن اوّل امام موسى كاظم (ع) در باره
كاغذهايى كه جمع مىشود و در آن نام خدا هست پرسيدم كه آيا مىشود آنها را سوزاند؟
امام فرمود: نه، اوّل آنها را با آب بشوييد سپس بسوزانيد.
2- عبد اللّه بن سنان گويد: از امام صادق (ع) شنيدم كه مىفرمود: كاغذها را
نسوزانيد بلكه خطوط آنها را محو و سپس پاره كنيد.
3- زراره گويد: از امام صادق (ع) در باره نامى از نامهاى خدا كه به وسيله آب دهان
محو شود سؤال شد، امام فرمود: با پاكترين چيزى كه به آن دسترسى داريد از بين ببريد.
4- محمّد بن اسحاق بن عمّار گويد: از ابو الحسن، موسى بن جعفر (ع) در باره
نامههايى كه در آن نام خداى عزّ و جلّ نوشته شده است سؤال شد، امام فرمود:
آنها را بشوييد.
5- امام صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است: آيات قرآن و نام خدا را با
پاكترين چيزى كه دسترسى داريد محو كنيد، (و نيز فرمود) پيامبر مسلمانان را از
سوزاندن و از بين بردن آنها با لگدمال كردن يا قلم كشيدن روى آنها نهى فرموده است.
6- جعفر بن محمد (ع) از پدرانش نقل كرده است كه پيامبر (ص) [ مسلمانان را ] از محو
كردن يا نوشتن آيات قرآن با آب دهان نهى فرموده است.
7- حسن بن علىّ وشّاء گويد: عبّاس بن جعفر بن اشعث از من خواست كه از امام رضا (ع)
در باره سوختن نامههايش بعد از اين كه آنها را مىخواند از ترس اين كه به دست
ديگران نيفتد سؤال كنم، وشّاء گويد: قبل از اين كه بپرسم حضرت نامهاى به من نوشت و
فرمود: به دوست خود بگو: من وقتى كه نامههايش را مىخوانم آنها را مىسوزانم. (شيخ
حرّ عاملى فرمايد: اين حمل بر جواز يا
ضرورت است، يا به نامههائى مربوط مىشود كه [ آيات ] قرآن يا نام خدا در آن نيست)
8- علىّ بن جعفر گويد: از برادرم امام موسى كاظم (ع) در باره سوزاندن كاغذى كه در
آن چيزى نوشته باشد سؤال كردم، امام فرمود: اگر بترسى كه در آن چيزى باشد [ و به
دست دشمن بيفتد ] سوزاندنش اشكال ندارد.
100- استحباب تقسيم وقت بين دوستان به طور مساوى
1- امام صادق (ع) فرمود: رسول خدا (ص) وقتش را بين دوستانش تقسيم مىكرد، و به
اين و آن به يك چشم نگاه مىكرد، و نيز فرمود: پيامبر (ص) هرگز پاهايش را در مقابل
يارانش دراز نمىكرد، و وقتى مصافحه مىنمود دستش را از دست طرف نمىكشيد تا او دست
پيامبر را رها نمايد، چون اصحاب اين مطلب را دانستند وقتى كه به آن حضرت دست
مىدادند آنها دستشان را مىكشيدند.
2- امام جعفر صادق (ع) فرمود: از زمانى كه خدا پيامبر (ص) را مبعوث كرد تا آخر عمر
در حال تكيه كردن غذا نخورد، و هرگز پيش همنشين خويش پا روى پا نمىانداخت، و در
موقع مصافحه هرگز دستش را پس نمىكشيد تا طرف دستش را پس بكشد، و هيچ وقت سائل را
رد نمىكرد اگر چيزى داشت به او مىداد و اگر نمىداشت مىفرمود: خدا مىدهد.
3- امام باقر (ع) فرمود: وقتى كه شخص با دوستش مصافحه مىكند آن كه دست دادن را
ادامه مىدهد اجرش بيشتر است و گناهان آنها آمرزيده مىشود تا حدّى كه هيچ گناهى
باقى نمىماند.
4- امام صادق (ع) فرمود: هرگز رسول خدا با كسى مصافحه نكرد كه دستش را از دست آن
شخص بكشد تا اين كه شخص دستش را از دست پيامبر (ص) مىكشيد.
101- باب استحباب سؤال كردن از نام و نام خانوادگى و نسب و حال دوست و همنشين
1- علىّ بن الحسين (ع) نقل كرده است كه رسول خدا (ص) روزى به دوستانش فرمود:
مىدانيد ناتوانى چيست؟ گفتند: خدا و رسولش داناترند، فرمود:
سه چيز نشانه ناتوانى است: اوّل اين كه كسى دوستش را دعوت كند، غذايى تهيّه نمايد
امّا آن دوست خلف وعده كند و نيايد، دوّم اين كه: يكى دوست يا همنشين كسى باشد و
علاقمند باشد بداند او كيست و از كجاست، امّا از وى جدا شود و سؤال نكند، سوّم: در
باره زنهاست كه كسى به زن خود نزديك شود و از وى لذت برد امّا زن بهرهاش را از
همسرش نبرد. عبد الله پسر عمر و عاص عرض كرد: چه بايد كرد؟ فرمود: يك ديگر را تحريك
نمايند تا هر دو لذّت ببرند.
2- علىّ بن الحسين (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است: ناتوانترين افراد كسى است
كه شخصى را ملاقات كند و از رفتار او خوشش آيد امّا از نام و نسب و محلّ زندگى او
نپرسد.
3- امام صادق (ع) از پيامبر (ص) نقل فرموده است: اگر كسى از شما برادر
مسلمانش را دوست دارد از نام او و نام پدر و نام قبيله و خاندانش سؤال كند، اين از
حقوق واجب و صدق و صفاى در دوستى است، و الّا شناختى نادرست مىباشد.
4- امام جعفر صادق (ع) از پدرش نقل كرده است كه رسول خدا (ص) فرمود: سه چيز جور و
ستم است: 1- شخصى با كسى معاشرت كند و از نام و نام خانوادگى او نپرسد. 2- كسى او
را براى صرف غذا دعوت كند و او نپذيرد يا دعوت را بپذيرد ولى غذا نخورد 3- قبل از
اين كه با همسرش شوخى و بازى كند جماع نمايد.
102- باب كراهت از بين رفتن شرم و حيا بين دوستان
1- امام جعفر صادق (ع) فرمود: به برادر مسلمانت كاملا اطمينان مكن، زيرا به زمين
خوردن در اثر اطمينان و انس زياد جبران پذير نيست.
2- سماعه گويد: از ابو الحسن امام موسى (ع) شنيدم كه مىفرمود: از بين تو و برادر
مسلمانت احترام برداشته نشود، احترام يك ديگر را نگه داريد زيرا رعايت نكردن احترام
حيا را از بين مىبرد.
3- امام جعفر صادق (ع) فرمود: دوستى داراى شرايطى است هر كس آن شرايط را رعايت
نكند او را دوست كامل به حساب نياورد، و هر كس هيچ كدام از آن شرايط را ندارد دوستش
مخوان. (آن شرايط عبارتند از) 1- نهان و آشكارش يكى باشد. 2- خوبى تو را خوبى خود و
بدى تو را بدى خود بداند. 3- دارايى و پست و مقام او را نسبت به تو دگرگون نسازد.
4- هر چه در توان و قدرت اوست از تو
باز ندارد. 5- در گرفتاريها تو را رها نكند.
4- امام صادق (ع) به بعضى از يارانش فرمود: به دوست خود اطمينان كامل نداشته باشيد
زيرا به زمين خوردن از راه اطمينان و زياد انس گرفتن جبران پذير نيست.
5- و نيز امام صادق (ع) به بعضى از دوستانش فرمود: هر كس سه مرتبه از تو خشمگين
شود و در باره تو بدى نگويد او را براى خود دوست انتخاب كن.
6- امام صادق (ع) فرمود: دوستت را از راز خود آگاه مكن مگر تا حدّى كه اگر دشمن تو
بر آن راز آگاه شود نتواند به تو زيان رساند، چون ممكن است دوست روزى دشمن گردد.
7- علىّ بن موسى الرضا (ع) از پدرانش از امير المؤمنين (ع) نقل فرموده است: با
دوست خويش در دوستى زياده روى مكن، زيرا شايد روزى دشمن تو شود و با دشمنت در دشمنى
ميانه روى كن چون ممكن است روزى دوست تو گردد.
8- طبرسى در تفسير مجمع البيان در باره قول خداى متعال: «در محفلتان ناپسند وارد
مىشويد» فرموده است: در آن وجوهى است، يكى اين است كه اعراب وقتى دور هم مىنشستند
بدون اين كه از يك ديگر شرم كنند از خود باد خارج مىكردند.
103- باب انتخاب دوستانى كه نمازشان را بموقع مىخوانند و نسبت به دوستان نيكى
مىكنند
1- امام صادق (ع) فرمود: دوستانتان را به دو خصلت آزمايش كنيد، اگر داراى آن دو
خصلت نباشند از آنها دورى گزينيد، دورى گزينيد، دورى گزينيد، آن دو خصلت عبارتند
از: خواندن نماز در وقتش، و نيكى به دوستان در سختى و رفاه.
104- باب استحباب خوشخويى با مردم
1- امام محمّد باقر (ع) فرمود: باايمانترين مردم خوشخوترين آنهاست.
2- امام صادق (ع) فرمود: چهار چيز در هر كس باشد ايمانش كامل است و اگر از سر تا
پا گناه باشد آسيبى به او نرساند، آنها عبارتند از: راستگويى، اداى امانت، شرم، و
خوشخويى.
3- امام صادق از رسول خدا (ص) نقل فرموده است: براى شخص خوشخو اجرى مانند اجر
روزهدار شب زندهدار است.
4- امام صادق (ع) فرمود: خوشخويى به صاحبش اجر روزهدار شب زندهدار را مىرساند.
5- از امام صادق (ع) نقل شده است: نيكى و خوشخويى باعث آبادى
خانهها و زيادى عمر مىشود. 6- امام صادق (ع) فرمود: خوشخويى گناهان را ذوب
مىكند همچنان كه آفتاب يخ را آب مىكند.
7- امام صادق (ع) فرمود: تا مىتوانى با كسانى معاشرت كن كه نفع تو به آنها برسد،
زيرا گاهى بنده در عبادت كوتاهى مىكند ولى اخلاقش نيكوست و خدا به سبب حسن خلقش او
را به درجه روزهدار شب زندهدار مىرساند.
8- امام صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است: بيشترين چيزى كه امّت مرا وارد
بهشت مىكند تقواى الهى و خوشخويى است.
9- امام جعفر صادق (ع) فرمود: عاقلترين مردم خوشخوترين آنهاست.
10- عنبسه عابد گويد: امام صادق (ع) به من فرمود: مؤمن بعد از انجام واجبات پيش
خداى عزّ و جلّ چيزى محبوبتر از اين ندارد كه مردم را از لحاظ خلقش در وسعت گذارد.
11- بحر (بن كثير) سقّاء گويد: امام صادق (ع) به من فرمود: اى بحر سقّاء خوش خلقى
مايه آسانى امور است. سپس حضرت حديثى نقل فرمود كه: پيامبر (ص) خوش خلق بود. 12-
امام صادق (ع) فرمود: خداى تبارك و تعالى به بعضى از پيامبرانش وحى فرمود: خوى نيكو
خطاها را از بين مىبرد همان طور كه آفتاب يخ را ذوب مىكند.
13- علىّ بن الحسين (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است: در روز قيامت چيزى بهتر
از خوشخويى در ميزان اعمال انسان گذاشته نمىشود.
14- امام صادق (ع) فرمود: خلق و خوى بخششى است كه خدا به مخلوقش عطا مىكند، برخى
از آن فطرى و برخى مربوط به نيّت وارده مىباشد [ شخص از
راه اراده و قصد مىتواند آن را به دست آورد ،] عرض كردم: كدام بهتر است؟
فرمود: آنچه فطرى است انسان بر آن سرشته شده و جز آن نمىتواند انجام دهد و آنچه
مربوط به نيّت و اراده مىباشد بايد براى تحقّق آن صبر و سختى را تحمّل كند، پس اين
بهتر است. 15- امام صادق (ع) فرمود: خداى تبارك و تعالى مانند ثواب كسى را كه صبح و
شام در راه خدا جهاد كند به بنده خوش خلق مىبخشد.
16- امام رضا (ع) از پدرانش نقل كرده است كه پيامبر (ص) فرمود: جبرئيل از جانب
پروردگار عالم بر من نازل شد و گفت: اى محمّد بر تو باد به خوشخويى، چون باعث خير
دنيا و آخرت مىشود، آگاه باشيد شبيهترين شما به من خوشخوترين شماست.
17- امام رضا (ع) نقل كرده است كه رسول خدا (ص) فرمود: بر شما باد به خوشخويى،
زيرا خوشخو ناگزير جايش در بهشت است، و بپرهيزيد از بد خويى چون بدخو ناگزير در آتش
است.
18- امام رضا (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است: خوى بد عمل را فاسد مىكند
همچنان كه سركه عسل را فاسد مىنمايد.
19- امام رضا (ع) از پيامبر (ص) نقل فرموده است: بنده به واسطه خوشخويى پاداش
روزهدار شب زندهدار را دريافت مىكند.
20- امام رضا (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است: در ميزان اعمال هيچ چيز
سنگينتر از خوشخويى نيست.
21- امام رضا (ع) از حضرت علىّ (ع) نقل فرموده است: كاملترين شما از
حيث ايمان خوشخوترين شماست.
22- حضرت رضا (ع) از علىّ بن ابى طالب نقل فرموده است: خوشخويى بهترين همنشين است.
23- حضرت رضا (ع) از حضرت على (ع) نقل فرموده است: از رسول خدا (ص) سؤال شد:
بهترين وسيله براى ورود به بهشت چيست؟ فرمود:
پرهيزگارى و خوشخويى.
24- امام رضا (ع) از رسول خدا (ص) نقل كرده است كه آن حضرت فرمود:
در روز قيامت نزديكترين شما به من خوشخوترين و مهربانترين شما نسبت به خانوادهاش
مىباشد.
25- نيز آن حضرت از پيامبر (ص) نقل فرموده است: بهترين مردم از لحاظ ايمان
خوشخوترين آنها، و مهربانترينشان به خانواده خويش مىباشد، و من مهربانترين شما به
خانوادهام هستم.
26- امام حسن (ع) فرمود: بهترين خوبيها خوى نيكو است.
27- پيامبر (ص) فرمود: خوشخويى نصف دين است.
28- زياد بن علاقه بن شريك گويد: از رسول خدا (ص) سؤال شد: بهترين چيزى كه به
مسلمان عطا شده چيست؟ فرمود: خوش خلقى. 29- امام جعفر صادق (ع) فرمود: خدا اسلام را
به عنوان دين شما پسنديد، شما با سخاوت و خوشخويى آن را زينت بخشيد.
30- امّ سلمه به پيامبر (ص) عرض كرد: پدر و مادرم فداى تو، اگر زنى دو
شوهر داشته باشد كه هر دو اهل بهشت باشند، زن در بهشت به كدام يك تعلق خواهد داشت؟
پيامبر فرمود: آن را كه خوشخوتر و براى خانوادهاش بهتر است انتخاب كند، اى امّ
سلمه خوشخويى باعث خير دنيا و آخرت است.
31- موسى بن ابراهيم گويد: از ابو الحسن اول [ امام موسى كاظم (ع) ] شنيدم كه
مىفرمود: خدا بندهاش را به بهترين صورت و بهترين خلق و خوى آفريده است و حيا
مىكند از اين كه گوشت او را در روز قيامت طعمه آتش قرار دهد. 32- علىّ بن ميمون
صائغ گويد: از امام صادق (ع) شنيدم كه مىفرمود: هر كس مىخواهد رحمت خدا شامل حال
او شود و او را در بهشت ساكن گرداند بايد خلقش را نيكو، و عدالت را رعايت كند، و به
يتيم رحم، و به ضعيف كمك، و به بندگان خدا تواضع نمايد.
33- در كتاب معانى الاخبار نقل شده كه: لقمان به پسرش گفت: پسر عزيزم با صد نفر
دوست باش و با يك نفر دشمن مباش، پسرم هر چه هست خلاق و خلق توست، خلاق تو همان
دينت و خلق تو همان خوى و نحوه برخورد تو با مردم است، مردم را با خود دشمن نكن، و
اخلاق پسنديده را بياموز، پسرم بنده نيكان باش و فرزند بدان مباش، پسرم امانت را به
صاحبانش برگردان تا دنيا و آخرت تو سالم باشد، امين باش تا بىنياز گردى.
34- امام جعفر صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرموده است: كاملترين مؤمنين از لحاظ
ايمان خوشخوترين آنهاست.
35- پيامبر (ص) فرمود: كاملترين مؤمنين از جهت ايمان خوشخوترين
آنهاست، و بهترين شما كسى است كه با همسرش بهترين رفتار را داشته باشد.
36- امام جعفر صادق (ع) از پدرانش نقل كرده است كه رسول خدا (ص) فرمود: در روز
قيامت اوّلين چيزى كه در ميزان اعمال بنده گذاشته مىشود حسن خلق است.
105- باب استحباب انس و الفت با مردم
1- امام صادق (ع) فرمود كه پيغمبر (ص) فرموده است برترين شما خوشخوترين و
بخشندهترين شماست و آنان كه با مردم انس مىگيرند، و ديگران با آنان مأنوس مىشوند
و با مردم رفت و آمد دارند (كنايه از مردم دارى و خوشرويى با مردم است).
2- امام صادق (ع) فرمود: مؤمن انس پذير است. كسى كه با ديگران انس نگيرد، و ديگران
با او مأنوس نشوند خيرى ندارد.
3- على (ع) فرمود: دلهاى مردم رمنده است هر كه به آنها محبّت كند، به او رو آورند.
106- باب استحباب خوشرفتارى با مردم
1- امام صادق (ع) فرمود كه پيغمبر (ص) فرموده است آيا خبر ندهم شما را از كسى كه
فردا (روز قيامت) آتش دوزخ بر او حرام مىشود؟ گفتند چرا يا
رسول الله، فرمود: كسى كه خوشخو و خوشرفتار باشد.
2- ابو البخترى در حديث مرفوعهاى گويد: از امام صادق (ع) شنيدم كه فرمود: مؤمنان
خوشرفتار، و نرمخويند. همچون شتر رام، اگر مهار شود فرمان بردار است، و اگر بر روى
سنگ خوابانده شود مىخوابد.
3- امام صادق (ع) فرمود: از نشانههاى ايمان آگاهى در دين است، و از علايم آگاهى
در دين بردبارى، و از نشانههاى بردبارى مدارا نمودن با مردم است، و از نشانههاى
مردم داراى نرمخويى، و از نشانههاى نرمخويى آسانگيرى و ملايمت است.
4- امام رضا (ع) از پدرانش نقل مىكند، كه على (ع) فرمود كه پيغمبر (ص) فرموده
است: مؤمن نرمخو، خوشرفتار، با سخاوت، و خوش اخلاق است. و كافر خشن، تندخو، بد
اخلاق و متكبّر است.
107- باب استحباب خوشرويى و خوش برخوردى
1- امام صادق (ع) فرمود: نيكى به ديگران، و خوشرويى محبت مىآورد و آدمى را به
بهشت داخل مىكند بخل و ترشرويى انسان را از خدا دور وارد دوزخ مىنمايد.
2- امام باقر (ع) فرمود: شخصى نزد پيغمبر (ص) آمد و عرض كرد يا رسول الله مرا
سفارشى فرماييد. از جمله سفارشات حضرت به آن شخص اين بود:
برادرت را با چهره باز ديدار و ملاقات كن.
3- يكى از ياران امام صادق (ع) نقل مىكند كه به آن حضرت عرض كردم:
ميزان و معيار خوش اخلاقى چيست؟ فرمود: اين كه فروتنى نشان دهى، خوش سخن باشى، و
با برادرت با چهره باز برخورد كنى.
4- حسن بن حسين گويد: از امام صادق (ع) شنيدم كه مىفرمود:
پيغمبر (ص) خطاب به فرزندان عبد المطلب فرمود: اى فرزندان عبد المطلب، شما هرگز
نمىتوانيد يا اموالتان در زندگى مردم گشايشى حاصل كنيد. پس با چهره باز و خوشرويى
با آنها برخورد كنيد (حديث 5 مانند حديث 4 است).
5- امام صادق (ع) فرمود: سه چيز است كه اگر كسى براى خدا يكى از آنها را انجام دهد
خداوند بهشت را بر او واجب گرداند:
1- انفاق در حال فقر و تنگدستى، 2- خوشرويى با همه مردم، 3- رعايت انصاف نسبت به
ديگران.
6- موسى بن جعفر (ع) فرمود: كه پيغمبر (ص) فرموده است: خوشرويى كينه را از بين
مىبرد.
7- امام جواد (ع) از پدرانش نقل مىكند: كه حضرت على (ع) فرمود: شما كه نمىتوانيد
با مالتان به مردم كمك كنيد پس با چهره باز و ديدار خوش آنان را خشنود سازيد، زيرا
از پيغمبر (ص) شنيدم كه مىفرمود: شما كه هرگز نمىتوانيد در زندگى مردم با
اموالتان گشايشى حاصل كنيد، پس با اخلاقتان آنان را خوشنود سازيد.